کلمۀ توکّل 53 بار در قرآن کریم تکرار شده است. ساده‌ترین و روان‌ترین معنی توکّل یعنی اعتماد به غیر و او را نماینده و وکیل خود قراردادن است ؛ و در اصطلاح شرع مقدّس توکّل یعنی اعتماد صادقانه و قلبی به خداوند متعال دررسیدن به صلاح دین و دنیا. انسان مؤمن در کار روزانۀ خود باید از اسباب و وسایل مؤثر استفاده کند ولی دررسیدن به نتیجه و مقصد و صلاح دین و دنیـا و یا دفع مضرات باید به خـداوند اعتمـاد و توکل کنــد. خداوند متعـال درآیات عـدیدۀ قرآن کــریم ازجمله آیۀ 159 سورۀ مبارکۀ آل‌عمران خطاب به سفیر و پیام‌آور و رسول خود حضرت محمد (ص) می‌فرماید: «فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ» (هر کاری را شروع کردید و قبل از شروع هر کاری به خداوند توکّل و اعتماد کنید خداوند اهل توکّل به خدا را دوست دارد) و در سنت نبوی شریف آمده است: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَكُونَ أَقْوَی النَّاسِ فَلْیَتَوَكَّلْ عَلَی اللَّهِ» (هرکس از اهل ایمان بخواهد در کار روزانۀ خود موفّق و قوی باشد ضروری است بر خداوند متعال توکّل کند) ** نکات و نتایج درس** نکتـــــــه اول: همچنان که گفتیم انسان مؤمن باید اولاً از عقل و فکر و اسباب و وسایل مؤثر برای پیشبرد و پیشرفت امور دینی و دنیوی اش استفاده کند ثانیاً در جهت اخذ نتیجه مطلوب و رسیدن به مقصد نهایی به خداوند توکّل کند و نتیجۀ نهایی را به خداوند سبحان واگذار نماید. خداوند در آیۀ 3 سوره طلاق می‌فرماید: «وَمَن يَتَوَكَّل عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسبُهُ» (هرکس صادقانه نتیجۀ کار خود را به خداوند واگذار کند، خداوند کارش را در محدودۀ صلاحیت وی خاتمه خواهد داد. نکتـــــــه دوم: شخصی خدمت رسول خدا حضرت خاتم (ص) رسید و حضرت فرمود: شترت را چه کردید؟ گفت او را با توکّل به خدا در صحرا رها کردم. پیامبر بزرگوار (ص) فرمود: این آداب و روش دین نیست. برو شتر را در جای امن قرار ده آنگاه به خدا توکل کن. «اِعْقِلْها ثُمَّ تَوَکَّلَ» (اول او را در محل مناسب ببند و سپس به خداوند توکّل کن) نکتــــــه سوم: انسان مؤمن زمانی در کار روزانه‌اش به خداوند توکّل کرد و خداوند را وکیل خود قرارداد، نتیجه هرچه باشد باید قلباً نتیجه را بپذیرد حتی اگر به‌ظاهر نتیجۀ امر در راستای مصلحت وی نباشد و باید قبول کند که صلاح خداوند مقّدم به صلاح عبد است و در این راستا خداوند متعال در آیۀ 19 سورۀ مبارکۀ نساء می‌فرماید: «فَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا» (چه‌بسا نتایج بعضی از اقدامات شما ظاهراً در راستای مصلحت شما نباشد. مطمئن باشید آنچه را خداوند صلاح دیده است به نفع شماست و خیر شما در آن است که خداوند صلاح دیده است نباید ناراحت شوید و با طیب خاطر آن را قبول کنید. نکتــــه چهارم: اُمُّ سَلَمَه زوجۀ بزرگوار پیامبر اسلام می‌فرماید: پیامبر اسلام (ص) عادتش این بود هرگاه از منزل بیرون می رفت این جمله را تکرار می کرد « بسم اللَّهِ، توكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ» و در روایت دیگری پیامبر اسلام چنین فرموده است: «بِسْمِ اللهِ تَوَکَّلْتُ عَلَیَ اللهِ وَلا حَوْلَ وَ لا قوَّةَ اِلاّ بِاللهِ» امید است ما هم اوّلاً در زندگی خود و آنگاه در زندگی نزدیکان و دوستان خود درس توکّل را تعلیم و اعضاء بیت خویش را از این خیر و صلاح و قوت و امید آگاه و تربیت کنیم تا سایۀ محبت خداوند متعال همیشه چون چتری بر سر ما باشد. انشاء الله رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ وَتُبْ عَلَيْنَآ إِنَّكَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ وصلی الله تعالی علی سیدنا محمد و علی آله و اصحابه اجمعین